Decyzję o nabyciu prawa emerytalnego wydaje organ rentowy, właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie. Osoba zainteresowana przyznaniem świadczenia powinna złożyć wniosek o emeryturę, czyli formularz ZUS Rp-1, przygotowany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Dostępny jest on w placówkach ZUS, a także na oficjalnej stronie urzędu.
Załączniki do wniosku
Do wniosku dołącza się kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych ZUS Rp-6. W kwestionariuszu tym zamieszcza się dane personalne oraz informacje o przebytych okresach składkowych i nieskładkowych, a także informacje o dokumentach, jakie przedkładane są na potwierdzenie tych okresów. W załączeniu należy dołączyć dokumenty potwierdzające przebyte okresy składkowe i nieskładkowe. Dokumentem potwierdzającym przebyte okresy zatrudnienia jest zaświadczenie z zakładu pracy lub świadectwo pracy. Do wniosku należy dołączyć również dyplom ukończenia studiów. Okres studiów jednego kierunku również zaliczany jest do okresu składkowego. Okresy osadzenia w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium Polski do celów przedłożenia w ZUS, potwierdza prezes sądu okręgowego na mocy wyroku.
Gdy dokumenty zaginęły
W przypadku braku dokumentów poświadczających okres zatrudnienia, można przedłożyć dokumenty pośrednie. Dokumentem pośrednim może być legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca odpowiednie adnotacje lub orzeczenie sądu. Innym sposobem udowodnienia wysokości wynagrodzeń jest przedstawienie danych zawartych w pismach o powołaniu, mianowaniu lub inne pisma, które określają poziom wynagrodzeń ubezpieczonego. W przypadku braku możliwości udokumentowania okresów zatrudnienia, w niektórych przypadkach dopuszczalne jest przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków. Ubezpieczony musi złożyć pisemne oświadczenie, że nie posiada wymaganych dokumentów i podać powód ich braku. Następnie należy przedłożyć zeznania dwóch świadków, najlepiej współpracowników, którzy poświadczą, jaki rodzaj pracy wykonywała osoba ubiegająca się o emeryturę. Świadkowie powinni także potwierdzić, w jakich okresach pracowali wspólnie z osobą ubiegającą się o świadczenie.
Warunki szczególne
Jeżeli ubiegający się o prawo emerytalne był zatrudniony w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, powinno zostać to uwzględnione w świadectwie pracy. Dokument poświadczający zatrudnienie powinien wówczas zawierać okres wykonywania pracy i jej rodzaj oraz nazwę stanowiska ze wskazaniem odpowiedniego wykazu i pozycji zgodnie z rozporządzeniem z dnia 7 lutego 1983 roku i zarządzenia resortowego.
Obowiązki pracodawcy
Pracodawca ma obowiązek gromadzić dokumentację osobową oraz płacową wszystkich zatrudnianych pracowników. Jest ona konieczna przy ustalaniu prawa do świadczenia emerytalnego przez ZUS. Dokumentację płacową i osobową pracodawca zobowiązany jest przechowywać przez okres 50 lat od daty zakończenia pracy przez pracownika. Pracodawca zobligowany jest do wydawania pracownikom zaświadczeń niezbędnych do ustalenia praca do emerytury i jej wysokości. Zakład Ubezpieczeń Społecznych może wymagać od pracodawcy wystawienia zaświadczeń w celu udowodnienia okresów składkowych i nieskładkowych, wysokości wynagrodzenia oraz okresu pracy w warunkach szczególnych i w szczególnym charakterze. Pracodawca ma obowiązek przygotować i złożyć wniosek emerytalny tylko w przypadku emerytury przyznawanej na starych zasadach. Obowiązku takiego nie ma pracodawca, którego pracownik ubiega się o emeryturę na nowych zasadach. Oznacza to, że osoby urodzenia po 1948 roku, które nie mogą skorzystać z wcześniejszej emerytury, muszą przygotować i złożyć wniosek o emeryturę we własnym zakresie.
Kapitał początkowy
Podstawa wymiaru emerytur dla osób, które ubiegają się o wcześniejsze prawo emerytalne, wyliczana jest na podstawie 10 kolejnych lat kalendarzowych spośród ostatnich 20 lat kalendarzowych. Osoba ubezpieczona ma prawo wyboru lat, które będą podstawą wyliczenia podstawy wymiaru. Należy jednak pamiętać, że muszą to być kolejne lata. Można również złożyć wniosek o wyliczenie podstawy wymiaru emerytury przez przyjęcie przeciętnej zwaloryzowanej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z lat przed 1999 rokiem lub na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z lat przypadających po 1998 roku, w okresie 20 lat kalendarzowych, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.
Składanie wniosku
ZUS przyznaje emeryturę od miesiąca, w którym wniosek zostanie zgłoszony. Termin ten nie może być jednak wcześniejszy, niż dzień, w którym zostały wypełnione wszystkie wymagana warunki. Wniosek o przyznanie emerytury składa się w Oddziale lub Inspektoracie ZUS, który jest właściwy ze względu na adres zameldowania na pobyt stały ubezpieczonego.
Przyznanie świadczenia
Decyzja o przyznaniu świadczenia emerytalnego wydawana jest do 30 dni od momentu wyjaśnienia ostatniej okoliczności, koniecznej dla nadania prawa emerytalnego. Emerytura zostanie wypłacona w najbliższym terminie płatności świadczenia lub w kolejnym terminie płatności, jeśli okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności a terminem płatności jest krótszy niż 30 dni.
